Lưỡi là cơ quan vô cùng quan trọng của cơ thể, đóng vai trò then chốt trong việc nói chuyện và nếm thức ăn. Tuy nhiên, lưỡi cũng là nơi phản ánh tình trạng sức khỏe răng miệng và cơ thể. Một trong những dấu hiệu bất thường phổ biến ở lưỡi chính là tình trạng nổi hột. Vậy lưỡi bị nổi hột là bệnh gì? Triệu chứng này có nguy hiểm không? Nguyên nhân dẫn đến lưỡi nổi hột và cách điều trị hiệu quả ra sao? Hãy cùng tìm hiểu chi tiết qua bài viết dưới đây.
Lưỡi bị nổi hột là bệnh gì?
Lưỡi nổi hột là tình trạng bề mặt lưỡi xuất hiện các hạt nhỏ li ti, thường có màu trắng hoặc hơi đỏ. Các hạt này có thể xuất hiện ở mặt lưng hoặc rìa của lưỡi, gây cảm giác khó chịu, đau rát, thậm chí là ngứa ngáy. Tùy thuộc vào nguyên nhân gây bệnh và mức độ nghiêm trọng, các hạt có thể tập trung thành cụm hoặc rải rác trên bề mặt lưỡi.
Mặc dù lưỡi nổi hột thường không phải là dấu hiệu của bệnh nguy hiểm, tuy nhiên cũng có một số trường hợp cần đặc biệt lưu ý. Các hạt nổi trên lưỡi kèm theo các triệu chứng khác như đau nhức, chảy máu hoặc loét lưỡi, hơi thở có mùi hôi, sốt cao có thể là biểu hiện của một số bệnh lý nghiêm trọng như ung thư lưỡi, ung thư khoang miệng. Do đó, khi thấy lưỡi có các dấu hiệu bất thường, kéo dài mà không tự khỏi, tốt nhất nên đi khám bác sĩ để được chẩn đoán và điều trị đúng cách.
Dấu hiệu nhận biết bệnh lưỡi bị nổi hạt đỏ
Khi lưỡi bị nổi hạt đỏ, bạn sẽ nhận thấy một số dấu hiệu khác biệt rõ rệt so với lưỡi bình thường như:
Màu sắc của lưỡi thay đổi
Khi bị lưỡi nổi hột, màu sắc của lưỡi thường có sự thay đổi bất thường. Lưỡi có thể trở nên nhợt nhạt hơn bình thường, hoặc đổi sang màu đỏ, nổi rõ các hạt nhỏ li ti trên bề mặt. Tùy theo nguyên nhân cụ thể, màu sắc của lưỡi cũng biến đổi khác nhau:
- Lưỡi nổi hột màu đỏ thường là do viêm, nhiệt miệng, thiếu vitamin hoặc nấm.
- Các hạt màu trắng có thể do nhiệt miệng, bệnh tưa miệng (lichen planus) hoặc ung thư.
- Lưỡi màu tím xanh hoặc đen có thể do mắc bệnh thiếu máu, suy giảm tuần hoàn hoặc do hút thuốc lá.
Bề mặt của lưỡi có sự khác biệt so với bình thường
Ngoài màu sắc, bề mặt lưỡi cũng có những biểu hiện khác thường khi nổi hột. Các hạt li ti trên lưỡi thường nổi lên cao hơn bề mặt, làm lưỡi trở nên gồ ghề, sần sùi, mất đi sự mềm mại và ẩm mượt vốn có. Đôi khi, các nốt hạt còn gây ra cảm giác đau nhói, châm chích và ngứa ngáy khó chịu cho người bệnh.
Ngoài các hạt nhỏ, một số trường hợp lưỡi bị nổi hột còn đi kèm với những nốt loét trắng hoặc đỏ, vết nứt nẻ, chảy máu. Đây có thể là dấu hiệu của những bệnh về đường tiêu hóa, hoặc các bệnh nhiễm trùng ở miệng như áp-xe lưỡi, viêm lợi, viêm nha chu. Để biết chính xác nguyên nhân gây ra tình trạng lưỡi nổi hột, cần đi khám và làm một số xét nghiệm cần thiết theo chỉ định của bác sĩ.
Nguyên nhân gây nên tình trạng lưỡi nổi hột
Có rất nhiều nguyên nhân khác nhau dẫn đến lưỡi bị nổi hột. Dưới đây là một số nguyên nhân phổ biến nhất.
Tình trạng nhiệt miệng
Nhiệt miệng xảy ra khi miệng bị tổn thương do nóng, cay hay chua. Lúc này, niêm mạc lưỡi dễ bị viêm và nổi các hạt nhỏ li ti trên bề mặt. Các hạt này thường có màu trắng hoặc đỏ, gây đau rát và cảm giác nóng bỏng trong miệng.
Nhiệt miệng thường khỏi trong vòng 1-2 tuần mà không cần điều trị đặc biệt. Tuy nhiên, nếu lưỡi bị nổi hột lâu ngày, kèm theo sốt và khó nuốt thì cần đi khám bác sĩ để loại trừ nguyên nhân do bệnh lý nguy hiểm khác.
Viêm lưỡi
Viêm lưỡi là tình trạng lưỡi bị viêm, sưng tấy khiến bề mặt thường nổi các hạt nhỏ. Viêm lưỡi thường gây ra bởi stress, thiếu ngủ hoặc dùng một số loại thuốc nhất định.
Viêm lưỡi cũng có thể là dấu hiệu của bệnh lý tự miễn như lupus ban đỏ hoặc bệnh Behcet. Viêm lưỡi mạn tính tiến triển nặng có thể gây loét, chảy máu và thay đổi vị giác. Khi bị viêm lưỡi, nên tìm đến bác sĩ chuyên khoa để được chẩn đoán nguyên nhân và điều trị kịp thời.
Ung thư khoang miệng
Các khối u ác tính trong khoang miệng đôi khi cũng gây ra các nốt sần sùi trên bề mặt lưỡi, tương tự như lưỡi bị nổi hột. Nếu thấy lưỡi xuất hiện các hạt bất thường, kèm theo đau nhức dai dẳng, nên đi khám bác sĩ để được chẩn đoán chính xác.
Ung thư khoang miệng có thể xuất phát từ bất cứ vị trí nào trong miệng như lưỡi, má, lợi, sàn miệng. Nếu không phát hiện và xử lý sớm, các khối u sẽ phát triển nhanh, di căn đến hạch bạch huyết, phổi và não, ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe và tính mạng.
U nang bạch huyết
U nang bạch huyết (lymphangioma) là các khối u lành tính bẩm sinh khá hiếm gặp ở lưỡi. Khi bị lymphangioma, lưỡi sẽ xuất hiện các nốt sần màu trắng hoặc hồng, dễ bị nhầm lẫn với lưỡi nổi hột.
U nang lympho tuy lành tính nhưng vẫn có thể gây ra biến chứng nếu để lâu không điều trị như ảnh hưởng đến khả năng nhai nuốt, nói. Việc điều trị lymphangioma lưỡi chủ yếu dựa vào phẫu thuật hoặc phá huỷ khối u bằng laser, tần số radio.
U nhú tiền đình Papillomatosis
Đây là bệnh lý lành tính, khiến các mụn cóc nhỏ hình dáng giống súp lơ nổi lên trên bề mặt lưỡi. Ngoài ra, các sợi trên lưỡi cũng bị giãn nở, khiến lưỡi trông giống như bị nổi hột.
U nhú tiền đình thường gặp ở trẻ em và người trẻ tuổi, không gây đau đớn hay nguy hiểm, chỉ ảnh hưởng đến thẩm mỹ. Tuy nhiên, nếu u nhú lưỡi gây khó khăn trong ăn uống, nói chuyện, cần tiến hành cắt bỏ khối u bằng phẫu thuật hoặc laser.
Ung thư lưỡi
Ung thư lưỡi cũng là một trong những căn bệnh có thể gây ra các hạt nhỏ bất thường trên bề mặt lưỡi. Tuy nhiên, ung thư lưỡi khá hiếm, thường chỉ gặp ở độ tuổi trung niên trở lên.
Các triệu chứng của ung thư lưỡi bao gồm: nổi hạt kèm vết loét lưỡi không lành, đau lưỡi, khó nuốt, nói khó. Mặc dù biểu hiện ban đầu tương đối mơ hồ, giống với lưỡi bị nổi hột, tuy nhiên ung thư lưỡi sẽ có các triệu chứng nặng hơn và không thuyên giảm theo thời gian. Vì thế, khi nghi ngờ lưỡi bất ổn kéo dài, bạn cần đến gặp bác sĩ để khám, nếu cần có thể chụp X-quang, CT, sinh thiết tổn thương để có chẩn đoán chính xác nhất.
Viêm họng
Khi bị viêm họng, nhiều người thường bị lưỡi nổi hột kèm theo các triệu chứng như đau rát họng, ho, sốt. Nguyên nhân của viêm họng thường do nhiễm virus hoặc vi khuẩn.
Viêm họng cấp thường khỏi trong vòng 1 tuần với các điều trị hỗ trợ như súc miệng nước muối, uống thuốc giảm đau hạ sốt. Viêm họng liên quan đến một số bệnh lý nhiễm trùng như bạch hầu, liên cầu khuẩn nhóm A cần được sử dụng kháng sinh theo chỉ định của bác sĩ để tránh gây biến chứng nguy hiểm đến tim, thận.
Nhiệt Lưỡi
Nhiệt lưỡi là do cơ thể nóng trong, khiến các mạch máu ở lưỡi giãn nở và xuất hiện các nốt sần. Tình trạng này thường đi kèm với chán ăn, táo bón.
Nguyên nhân của nhiệt lưỡi thường liên quan đến rối loạn tiêu hóa, ăn quá nhiều thực phẩm cay nóng, uống rượu bia. Người bị nhiệt lưỡi cần kiêng các món ăn nhiệt tính, thường xuyên dùng nước đậu xanh, trà gừng giải nhiệt, vệ sinh răng miệng sạch sẽ.
Viêm nhiễm gai lưỡi
Viêm gai lưỡi (glossitis papillosa) là tình trạng viêm mãn tính của các gai lưỡi do tổn thương vật lý hoặc nhiễm trùng. Lưỡi sẽ chuyển màu đỏ, bề mặt phủ đầy các nốt gai nhỏ li ti.
Trong đa số trường hợp, viêm gai lưỡi không quá nguy hiểm và có thể điều trị tại nhà bằng cách vệ sinh lưỡi thường xuyên, súc miệng bằng nước muối. Tuy nhiên, viêm gai lưỡi dai dẳng không khỏi hoặc có kèm các triệu chứng đau nhức, chảy máu cần đến gặp bác sĩ để kiểm tra và điều trị phù hợp.
Viêm u nhú lưỡi
Viêm u nhú lưỡi (lingual papillitis) là bệnh lý lành tính khiến các nốt lưỡi trở nên sưng lên, tăng sinh hoặc viêm, dễ bị nhầm lẫn với lưỡi bị nổi hột.
Nguyên nhân của viêm u nhú lưỡi có thể do bị kích thích, tổn thương vật lý, dị ứng hoặc bất thường về giải phẫu. Ngoài làm lưỡi sưng đau, viêm u nhú còn gây ngứa rát và rối loạn vị giác ở lưỡi. Thông thường viêm u nhú lưỡi có thể tự khỏi sau một thời gian ngắn. Nếu tình trạng lưỡi sưng vẫn tiếp diễn, bạn nên đi khám bác sĩ tai mũi họng hoặc nha sĩ để loại trừ các bệnh lý nguy hiểm và nhận được sự tư vấn điều trị phù hợp.
Mụn rộp ở miệng
Mụn rộp trong miệng (mouth ulcer) là những vết loét trắng hoặc vàng trên lưỡi, má, lợi, cùng với các triệu chứng đau nhức, sốt. Mụn rộp thường do nhiễm virus hoặc do các tổn thương cơ học.
Một số virus có thể gây ra mụn rộp trong miệng là virus Herpes Simplex typ 1 và 2, Coxsackievirus A16, Echovirus. Mụn rộp do Herpes khá đau và dễ tái phát, lây lan qua đường nước bọt. Bên cạnh đó, mụn rộp còn có thể hình thành do miệng bị tổn thương do đeo niềng răng, mắc các bệnh tự miễn, thiếu hụt vitamin và sắt. Mặc dù gây khó chịu và mất thẩm mỹ, nhưng mụn rộp sẽ tự lành sau 1-2 tuần. Trong thời gian này, nên vệ sinh lưỡi thật kỹ, tránh ăn đồ cứng, nóng để hạn chế mụn rộp tái phát.
Bệnh lưỡi nổi hạt có nguy hiểm không?
Tùy vào nguyên nhân gây bệnh, lưỡi nổi hột có thể gây ra các biến chứng nguy hiểm cho sức khỏe nếu không được điều trị kịp thời.
- Một số bệnh nền nghiêm trọng như ung thư lưỡi hoặc ung thư khoang miệng có thể “ngụy trang” dưới dạng lưỡi bị nổi hột. Nếu các hạt bất thường kéo dài và không được điều trị đúng cách, khối u ác tính có thể phát triển lan rộng, xâm lấn mô xung quanh, di căn đến các cơ quan khác, ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng cuộc sống và nguy cơ tử vong cao.
- Viêm u nhú lưỡi, viêm gai lưỡi mặc dù là các bệnh lý lành tính, tuy nhiên vẫn có thể biến chứng nếu không được vệ sinh và điều trị đúng cách. Các biến chứng phổ biến bao gồm: xuất huyết, nhiễm trùng lưỡi, abcess lưỡi, rối loạn nhai và nuốt.
- Một số bệnh nhiễm trùng có biểu hiện giống lưỡi nổi hột như lao lưỡi, giang mai lưỡi, bệnh nấm candida có thể lây lan nhanh và ảnh hưởng đến các cơ quan lân cận như họng, thanh quản nếu không được điều trị bằng thuốc kháng sinh hoặc kháng nấm sớm.
Do đó, nếu lưỡi xuất hiện các hạt bất thường kéo dài, kèm các triệu chứng như chảy máu, sưng tấy hoặc loét lưỡi, cần phải đến gặp bác sĩ ngay lập tức để được thăm khám. Việc phát hiện và điều trị sớm giúp ngăn ngừa bệnh tiến triển nặng, ảnh hưởng đến khả năng ăn uống, nói chuyện và chất lượng cuộc sống.
Chẩn đoán bệnh lý răng miệng khi bị lưỡi nổi hột
Khi thấy lưỡi xuất hiện các dấu hiệu bất thường như nổi hột, đổi màu hay sưng tấy, cần đến gặp nha sĩ hoặc bác sĩ chuyên khoa Tai-Mũi-Họng càng sớm càng tốt để thăm khám. Dựa vào các triệu chứng lâm sàng và kết quả xét nghiệm, bác sĩ sẽ chẩn đoán chính xác nguyên nhân gây bệnh, từ đó có phương pháp điều trị thích hợp.
Trước tiên, bác sĩ sẽ hỏi về các triệu chứng, thời gian mắc bệnh, tiền sử bệnh tật và thói quen sinh hoạt của bạn. Tiếp đó, bác sĩ sẽ tiến hành khám lâm sàng, quan sát kỹ hình dạng, màu sắc, kích thước và vị trí của các tổn thương trên lưỡi. Trong một số trường hợp, bệnh nhân có thể được chỉ định làm thêm các xét nghiệm sau:
- Xét nghiệm máu, nước bọt để tìm các dấu ấn viêm hoặc nhiễm trùng và ung thư và phát hiện tình trạng nhiễm trùng.
- Xét nghiệm vi sinh, nuôi cấy vi khuẩn/virus/nấm để xác định tác nhân gây bệnh
- Xét nghiệm mô bệnh học (sinh thiết) giúp chẩn đoán u lành tính hoặc ác tính.
- Chụp X-quang hoặc CT giúp đánh giá mức độ tổn thương và lan rộng của khối u ở lưỡi và các cơ quan lân cận.
Tuỳ thuộc vào kết quả khám và xét nghiệm, bác sĩ sẽ chỉ định phương pháp điều trị bệnh lưỡi nổi hột phù hợp nhất dành cho bạn. Các phương pháp chính bao gồm dùng thuốc kháng viêm giảm đau, kháng sinh, kháng virus; phẫu thuật cắt u; xạ trị và hóa trị ung thư.
Người bị bệnh tình trạng lưỡi nổi hột nên ăn gì?
Để đẩy nhanh quá trình hồi phục và giảm các triệu chứng khó chịu ở lưỡi, người bị lưỡi nổi hột nên chú ý chế độ dinh dưỡng phù hợp:
- Tránh các thực phẩm cay nóng, đồ ăn cứng và thô ráp dễ gây tổn thương niêm mạc lưỡi. Một số món ăn tránh bao gồm: đồ chiên xào, đồ nướng có khói; các loại hạt như hướng dương, hạt bí; trái cây thô như dứa, sầu riêng,…
- Ưu tiên sử dụng các loại thực phẩm dạng lỏng hoặc mềm dễ nuốt như: cháo, súp, sinh tố, nước ép và các loại trái cây chín. Trong đó, các thực phẩm giàu vitamin C, A, E như cam, chanh, bưởi, táo, lê, cà chua rất có lợi trong việc chống viêm, tăng cường miễn dịch cho lưỡi và niêm mạc miệng.
- Bổ sung các món giải nhiệt, thanh lọc cơ thể như nước đậu xanh, trà gừng chanh, nước rau củ ép. Ngoài ra, cần bổ sung đủ nước (2-3 lít/ngày) để cải thiện dòng chảy nước bọt, loại bỏ các độc tố, ngăn ngừa mảng bám và sâu răng.
- Hạn chế sử dụng rượu bia, cà phê, trà đặc, thuốc lá vì chúng dễ gây kích ứng, bỏng rát lưỡi, đồng thời tăng nguy cơ nhiễm trùng, ung thư lưỡi. Nếu không thể bỏ hẳn, người bệnh nên giảm liều lượng và tần suất sử dụng.
- Có thể áp dụng một số mẹo dân gian như ngậm nước muối ấm, dùng lá trầu không hoặc bạc hà để xoa lưỡi. Tuy nhiên bạn nên hết sức thận trọng và tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi thực hiện để tránh tổn thương lưỡi thêm.
Hướng dẫn cách phòng ngừa tình trạng lưỡi nổi hạt
Để phòng tránh tình trạng lưỡi nổi hạt, bạn cần chú ý duy trì các thói quen chăm sóc sức khỏe răng lưỡi sau:
Vệ sinh răng miệng sạch sẽ
Một trong những cách hữu hiệu để phòng tránh lưỡi nổi hột chính là duy trì thói quen vệ sinh răng miệng thường xuyên và đúng cách.
- Mỗi ngày nên đánh răng ít nhất 2-3 lần bằng bàn chải mềm, có lông tơ và kem đánh răng có chứa fluor. Kết hợp với dụng cụ vệ sinh lưỡi chuyên dụng (lưỡi cạo) để làm sạch bề mặt lưỡi, lấy đi các mảng bám thức ăn và vi khuẩn gây bệnh. Tránh cạo lưỡi quá mạnh tay gây tổn thương.
- Thường xuyên súc miệng bằng nước muối sinh lý hoặc nước súc miệng chuyên dụng sau khi ăn. Nếu bị tổn thương phần mềm lưỡi do bệnh lý hoặc tai nạn như cắn phải lưỡi, đâm lưỡi, nên đến nha sĩ để được sơ cứu và tư vấn kịp thời.
- Hạn chế thói quen nhai kẹo cao su, đồ ngọt dính, nhai thuốc lá để tránh tích tụ mảng bám, kích ứng lưỡi. Chọn các loại kẹo cao su không đường, socola đen có lợi cho răng hơn.
- Dùng chỉ nha khoa làm sạch các kẽ răng mỗi ngày 1 lần để loại bỏ thức ăn thừa, mảng bám.
Xây dựng chế độ ăn khoa học
Chế độ ăn lành mạnh, đủ chất giúp tăng cường miễn dịch, phòng ngừa bệnh tật trong đó có các bệnh về lưỡi.
- Ăn nhiều rau xanh, trái cây để bổ sung vitamin, chất chống oxy hoá như carotenoid, polyphenol. Một số loại tốt cho lưỡi và niêm mạc miệng như súp lơ, cải xanh, dưa chuột, cà rốt, táo,lê…
- Bổ sung các loại thực phẩm giàu protein, khoáng chất như thịt nạc, trứng, sữa, pho mát, ngũ cốc nguyên hạt để nuôi dưỡng và nhanh chóng phục hồi những tổn thương ở lưỡi.
- Thực phẩm chứa probiotic có lợi cho hệ vi sinh đường ruột và miệng như sữa chua, pho mát, dưa muối giúp cân bằng hệ vi khuẩn đường miệng, ngăn ngừa viêm nhiễm.
- Bổ sung omega 3 từ các loại cá giàu dầu như cá hồi, cá thu, cá mòi đặc biệt tốt cho sức khỏe lưỡi và niêm mạc miệng.
- Giảm tiêu thụ đồ ăn có nhiều đường, bánh ngọt, nước ngọt, nước tăng lực. Hạn chế các món có nhiều chất kích thích như cà phê, rượu bia. Ngoài ra cũng nên tránh các món có vị quá chua, quá cay nóng kích ứng lưỡi.
Thăm khám nha khoa định kỳ
Đi khám nha khoa định kỳ 6 tháng/lần để phát hiện sớm các bệnh răng miệng, trong đó có các bệnh về lưỡi.
- Nha sĩ sẽ kiểm tra sức khỏe tổng quát của lưỡi, niêm mạc miệng, răng và nướu. Nếu có bất kỳ tổn thương hay bất thường nào về hình thái, cấu trúc, màu sắc sẽ được nha sĩ ghi nhận và tư vấn điều trị.
- Các mảng bám, cao răng sẽ được cạo vôi, làm sạch triệt để bằng các dụng cụ chuyên dụng. Vệ sinh răng miệng đúng cách và đều đặn giúp ngừa các bệnh lưỡi liên quan đến vi khuẩn, nấm hoặc virus.
- Nha sĩ sẽ hướng dẫn cách chăm sóc răng miệng và lưỡi tại nhà đúng cách nhất cho bạn. Các biện pháp này giúp giữ cho lưỡi và răng luôn sạch sẽ, mịn màng, phòng ngừa các bệnh lưỡi tái phát.
Bằng việc tuân thủ các hướng dẫn của nha sĩ cùng chế độ dinh dưỡng và vệ sinh lưỡi phù hợp, bạn hoàn toàn có thể phòng tránh và điều trị dứt điểm tình trạng lưỡi nổi hột, ngăn chặn các biến chứng nghiêm trọng để có hơi thở thơm mát và một chiếc lưỡi khỏe mạnh.
Kết luận
Lưỡi nổi hột là một trong những vấn đề răng miệng khá phổ biến hiện nay. Mặc dù phần lớn các trường hợp lưỡi nổi hột là lành tính, tuy nhiên không nên chủ quan mà cần đi khám nha khoa ngay nếu lưỡi xuất hiện các dấu hiệu bất thường kéo dài, đi kèm với các triệu chứng lo ngại như chảy máu, loét lưỡi.
Bằng kinh nghiệm và trang thiết bị hiện đại, các bác sĩ tại Nha khoa Sài Gòn sẽ giúp bạn tìm ra nguyên nhân chính xác đằng sau tình trạng lưỡi nổi hột và đưa ra giải pháp điều trị, phòng ngừa tối ưu và hiệu quả nhất. Với sự chăm sóc toàn diện cho sức khỏe răng lưỡi và niêm mạc miệng, Nha khoa Sài Gòn sẽ là địa chỉ tin cậy để bạn lấy lại nụ cười rạng ngời và tự tin.
